مبارزه با سن گندم

گندم نیاز به محافظت در برابر این آفت خطرناک دارد

کنترل زراعی

اقدامات زراعی می‌تواند گندم را تا حدودی در برابر سن گندم محافظت کند. کاشت ارقام مقاوم، شخم مناسب و یکنواخت، وجین علف‌های هرز اطراف مزرعه، کاشت در زمان مناسب، کاشت در یک خاک حاصلخیز و خوب باعث مقاومت بهتر گیاه در برابر حمله سن گندم می‌شود. کشت غلات زودرس و برداشت زودهنگام می‌تواند حمله را محدود کرده و شرایط تغذیه‌ای را کاهش دهد که منجر به مرگ‌ومیر بالاتر سن گندم در مرحله دیاپوز می‌شود. بااین‌حال، روش‌های خوب زراعی نمی‌تواند از شیوع شدید سن گندم جلوگیری کند.

کنترل بیولوژیکی

جهت مبارزه بیولوژیکی با سن گندم از مگس‌ها و زنبورهای پارازیتوئید علیه تخم یا پوره آن استفاده می‌شود. اولین روش کنترل بیولوژیکی مورداستفاده در برابر سن گندم پارازیتوئیدهای oophagous بود (الکساندروف، ۱۹۴۹؛ Shcepetilnikova، ۱۹۴۹، ۱۹۵۸، ۱۹۶۸، ۱۹۶۸). در دهه ۱۹۵۰، در اتحاد جماهیر شوروی سالانه میلیون‌ها انگل آزاد می‌شد. در ایران، در سال ۱۹۵۰، ۲۱ میلیون انگل oophagous آزاد شد. حشرات بالغ در حین زمستان گذرانی جمع‌آوری شدند و پارازیتوئیدها روی تخم‌هایشان پرورش یافتند که پس‌ازآن در محصول گندم رهاسازی شد. پارازیته کردن تخم‌های سن گندم ممکن است به ۳۰ تا ۸۰٪ برسد، اما به عوامل زیادی مانند آب‌وهوا بستگی دارد و بنابراین ممکن است برای کنترل بیولوژیکی کارآمد نباشد. در حال حاضر تحقیقات برای ادغام روش‌های شیمیایی و زراعی برای محافظت از اوفاژوس­ها در جریان است. پس از سال ۱۹۶۳، به دلیل هزینه‌های زیاد کنترل بیولوژیکی و تولید حشره‌کش‌ها، علاقه به این روش کاهش یافت.

کنترل شیمیایی

بهترین زمان جهت کنترل شیمیایی سن گندم، سم‌پاشی از ابتدا و بر روی سن مادر و قبل از جفت‌گیری و تخم‌گذاری سن مادر و همچنین در مراحل آخر پورگی و سن‌های جوان قبل از ورود سن به فصل گرم و خشک می‌باشد. سم دلتامترین و کاراته زئون جهت مبارزه با سن گندم استفاده می‌شود. دسیس یا دلتامترین یکی از پرمصرف‌ترین سمومی است که جهت کنترل سن گندم در کشور ما استفاده می‌شود.

جمع‌بندی

سن گندم یکی از مخرب‌ترین آفات غلات است که باعث کاهش عملکرد و کیفیت گندم و جو خواهد شد. پوره‌های سن گندم از برگ‌های جوان تغذیه می‌کنند و حشرات بالغ خرطوم خود را وارد گیاه کرده و از شیره گیاهی و پروتئین‌های دانه گندم به‌خصوص گلوتن تغذیه می‌کنند. فساد دانه به دنبال حمله سن گندم با کاهش وزن و کاهش کیفیت تولید نان آشکار می‌شود. آنزیم‌های دفع شده توسط سن گندم در دانه در هنگام تغذیه منجر به تخریب آرد و کاهش خصوصیات نان تولیدی می‌شود. گلوتن خراب می‌شود، ترکیب آن تغییر می‌کند و منجر به از بین رفتن ارزشمندترین خواص آن مانند قابلیت انعطاف‌پذیری می‌شود. گلوتن نرم و چسبناک می‌شود و کار با خمیر را دشوار می‌کند.

اقدامات زراعی می‌تواند گندم را تا حدودی در برابر سن گندم محافظت کند. کاشت ارقام مقاوم و زودرس، شخم مناسب و یکنواخت، وجین علف‌های هرز اطراف مزرعه، کاشت در زمان مناسب، کاشت در یک خاک حاصلخیز و خوب باعث مقاومت بهتر گیاه در برابر حمله سن گندم می‌شود. استفاده از سموم شیمیایی مانند سم حشره‌کش دلتامترین و کاراته بر روی سن‌های بالغ یکی دیگر از روش‌های کنترل سن گندم می‌باشد.