پنبه
پنبه با نام علمی (.Gossypium hirsutum L) گیاهی منحصر به فرد در زمینه تولید الیاف طبیعی است و علاوه بر تأمین مواد اولیه صنایع نساجی با تولید دانه روغنی سرشار از روغن و پروتئین، سهم قابل توجهی در تولید روغن خوراکی برای انسان و کنجاله پروتئینی برای دام داشته و به همین دلیل در اشتغال‌زائی بخش‌های کشاورزی، صنعت و بازرگانی نیز نقش مهمی ایفا میکند. در بین مناطق پنبه‌خیز در ایران ، کشت این گیاه در استان گلستان دارای سابقه طولانی است و این استان در گذشته به دلیل کشت گسترده پنبه به پایتخت پنبه در کشور و جهان و سرزمین طلای سفید شهره بوده‌است.
در سال زراعی ۱۴۰۰-۱۳۹۹، سطح انواع واریته‌های پنبه در کشور حدود ۷۲ هزار هکتار برآورد شده که استان فارس با دارا بودن ۲۵ درصد از سطح برداشت اراضی زیر کشت پنبه مقام نخست کشور را به خود اختصاص داده است و استان گلستان نیز با برداشت ۲۳ درصد از اراضی پنبه‌کاری کشور در جایگاه دوم قرار گرفته است.
ارقام پنبه‌ی مورد استفاده در کشور
|
رقم |
تاریخ کاشت |
دوره رشد(روز) |
عملکرد (کیلوگرم) |
تنش های محیطی |
صفت شاخص زراعی |
مناطق کاشت |
|
ساحل |
اواسط فروردین تا آخر اردیبهشت |
۱۶۵-۱۵۰ |
۴۵۰۰ |
نسبتا متحمل به شوری، حساس به کم آبی |
غوزه درشت، متحمل به بیماری ورتیسیلیوم |
گلستان، مازندران |
|
سپید |
اواسط فروردین تا آخر اردیبهشت |
۱۴۰-۱۲۰ |
۴۷۰۰ |
متحمل به شوری و خشکی |
متوسط رس، متحمل به تنش |
گلستان، مازندران |
|
گلستان |
اوایل فروردین تا اواخر خرداد |
۱۳۵-۱۳۰ |
۵۷۰۰ |
متحمل به شوری و خشکی |
پرمحصول، زودرس، متحمل به تنش |
گلستان |
|
ارمغان |
اوایل فروردین تا اواخر خرداد |
۱۳۵-۱۲۵ |
۵۵۰۰ |
متحمل به شوری و خشکی |
پرمحصول، زودرس، مناسب کشت دوم |
گلستان |
|
لطیف |
اواسط فروردین تا اواسط اردیبهشت
|
۱۴۵ |
۴۵۰۰ |
تحمل نسبی به شوری و خشکی |
پرمحصول، زودرس، تحمل نسبی به بیماری پژمردگی ورتیسیلیومی |
گلستان، مازندران، خراسان رضوی و مناطق مرکزی ایران |
|
کاشمر |
اواسط اردیبهشت |
۱۵۵-۱۵۰ |
۵۲۰۰-۷۲۰۰ |
تحمل نسبی به شوری و خشکی |
غوزه درشت، متوسط رس، تحمل نسبی به بیماری پژمردگی ورتیسیلیومی |
خراسان رضوی، خراسان شمالی، گلستان، فارس |
|
ورامین |
اواسط فروردین تا اواسط اردیبهشت |
۱۷۰ |
۴۵۰۰ |
تحمل نسبی به شوری و خشکی |
متوسط رس، مقاوم به پژمردگی فوزاریومی، نسبتا حساس به بیماری پژمردگی ورتیسیلیومی |
خراسان، مرکزی، اصفهان |
|
بختگان |
اواسط فروردین تا اواسط اردیبهشت |
۱۵۰-۱۴۰ |
۴۵۰۰ |
تحمل نسبی به شوری و خشکی |
غوزه درشت، زودرس، تحمل نسبی بـه بیماری پژمردگی ورتیسـیلیومی |
فارس، اردبیل |
|
مهر |
اواسط فروردین تا اواسط اردیبهشت |
۱۴۰-۱۳۵ |
۴۵۰۰-۴۰۰۰ |
تحمل نسبی به شوری و خشکی |
پاکوتاه، زودرس، متحمل به آفت عسلک، نسبتا حساس به بیماری ورتیسیلیومی |
خراسان شمالی، اردبیل، فارس |
پژمردگی ورتیسیلیومی پنبه
از بیماری‌های مهم اقتصادی این محصول در ایران محسوب شده و موجب خسارت سالانه برای آن می‌گردد. عامل این بیماری قارچ Verticillium dahlia میباشد. عامل بیماری برای مدت‌های طولانی به صورت اسکلروت در خاک بقا می‌یابد.
علائم بیماری
علائم آلودگی گیاه پنبه به قارچ ورتیسیلیوم معمولاً ۴۰-۳۵ روز بعد از جوانه‌زنی یا موقعی که اولین گل‌ها نمایان میشوند، ظاهر می‌گردند. برگ‌های اولیه زرد و سپس خشک می‌گردند. در برگ‌های حقیقی، سبزردی (کلروز) نـامنظم در بـین رگبرگ‌ها و حاشیه ظاهر میشود و برگ حالت ابلقی به خود می‌گیرد. در دمبرگ‌ها روخمشی (Epinasty) ایجاد شده و به طرف پایین بوته خم می‌شـوند. در قسمت‌های مرکزی برگ نقاط زرد رنگ به تدریج قهوه‌ای (نکروزه) شـده و از بین می‌روند. این نوع نشانه‌ها بیشتر در برگ‌های پایینی اتفاق می‌افتد. بافت آوندی در گیاهان آلوده تیره شده و بوته‌های آلوده کوتاهتر از گیاهان سالم هستند. درجـه کاهش ارتفاع بستگی به رقم مورد کشت و زمان آلودگی دارد. ریزش شدید در برگ و غوزه و شاخه‌های زایشی به صورت سبز و سریع اتفاق افتاده ولی ممکن است تعدادی از غوزه‌های خشک شده در یک سوم پایینی گیاه روی شاخه باقی بمانند. ارتفاع بوته آلوده کوتاهتر از گیاه سالم بـوده و کاهش وزن خشک گیاه هم در ریشه‌ها و هم در قسمت هوایی گیاه دیده میشود. تعداد غنچه‌ها به شدت کاهش می‌یابـد ولی ممکن است بیماری بر زمان ظهور غنچه و گل گیاه تأثیر نداشته باشد. کاهش تعداد و اندازه غوزه و بذر و عملکرد در اثر آلودگی اتفاق می‌افتد.
مدیریت بیماری
استفاده از ارقام متحمل: ارقام متحمل ساحل و بختگان در ایران به صورت وسـیع کـشت میشوند.
* ضدعفونی بذور
* کاربوکسین تیرام( ویتاواکس) ۴ در هزار
* قارچ کش زیستی تالارومین به میزان یک کیلوگرم برای ۴۰-۳۰ کیلوگرم بذر برای ۳۱ تا ۴۱ کیلوگر بذر مصرفی پنبه در هکتار
بنابراین میزان آب لازم برای صدکیلوگرم بذر کرکدار تا ۱۰-۸ لیتر و برای بذر دلینته 2 تا 3 لیتر می باشد. برای چسبندگی بهتر محلول سمی به بذور دلینته می توان از مواد چسباننده مثل مویان ها به میزان لازم استفاده نمود.
کرم غوزه پنبه
کرم غوزه پنبه با نام علمی Helicoverpa armigera یکی از آفات مهم و کلیدی پنبه در جهان و در استان گلستان است . مطالعات انجام شده روی کرم غوزه پنبه نشان می دهد که هر لارو آفت در طول دوره زندگی خود به ۶ تا ۲۰ غنچه و غوزه خسارت میزند و میزان خسارت آن در شمال ایران در سال های عادی ۱۰ تا ۲۵ درصد و در سال های طغیانی ۵۰ تا ۷۵ درصد محصول برآورد شده است . در بهار فعالیت نسل اول آفت در مزارع نخود، نخود فرنگی، گوجه فرنگی زودرس، یونجه و در بعضی از علف های هرز و به ندرت در پنبه های زود کاشت انجام می‌گیرد .
خسارت آفت
خسارت توسط لاروهای این آفت ایجاد میشود. لاروهای جوان پس از خروج از تخم ابتدا ازجوانه‌های انتهایی و برگ‌های تازه تغذیه نموده، سپس به غنچه، گل و غوزه حمله کرده و با سوراخ کردن غوزه ها و ورود به داخل آنها از الیاف پنبه تغذیه کرده و همچنین غوزه‌های باقی مانده طول الیاف شان کوتاه، کثیف شده و ارزش اقتصادی خود را از دست می‌دهند. زیان آفت در مزارع پنبه از نسل دوم به بعد شروع میشود و خسارت آن در نسل سوم شدید است . در نسل چهارم، نشوونمای کرم غوزه اغلب با سـرمای پاییزه مصادف شده و متوقف می‌گردد. خشکیدگى غنچه و غوزه هاى کوچک نیز از جمله خسارت‌های این آفت است.
مدیریت آفت
در ابتدای فصل یا نسل اول برای رصد حشرات کامل و تعیین شروع تخم ریزی و تخمین و برآورد جمعیت احتمالی برای آلودگی نسل اول از تله های فرمونی و نوری و تعیین پیک پروازی برای مبارزه شیمیایی قابل توصیه میباشد. در نسل‌های بعد بدلیل تخم ریزی تدریجی و هم پوشانی نسل ها عملاً تعیین زمان دقیق ممکن نخواهد بود و همچنین در مبارزه بیولوژیکی برای تعیین زمان کارت گذاری و رهاسازی عوامل مفید و دشمنان طبیعی توصیه می گردد.
برای تعیین زمان مبارزه شیمیایی و سمپاشی، یک عدد لارو در۱۰بوته و سپس تا اواسط مرداد ماه آلودگی ۱ % اعضاء میوه دهنده و از آن به بعد ۲ % اعضاء میوه دهنده میباشد. در اوایل فصل رویش پنبه تا هنگامی‌که جمع اعضاء میوه دهنده در ۱۰ بوته مورد آماربرداری کمتر از ۱۰۰ عدد عضو داشته باشد حدنصاب آلودگی برای سمپاشی همانا یک عدد لارو در ۱۰ بوته میباشد.
۱) کنترل زراعی و بهداشت گیاهی
* خرد کردن و زیر خاک بردن بقایای گیاهی مزارع پنبه
* شخم عمیق و آب تخت زمستانه جهت از بین بردن شفیره های زمستان گذران
* کشت بذور دلینته و زودرس پنبه
* ضدعفونی بذور با سموم توصیه شده
۲) کنترل بیولوژیکی و غیر شیمیایی
* استفاده از کود بیولوژیک لارما که با افزایش مقاومت گیاه، نفوذ حشره به داخل گیاه را کاهش می‌دهد.
* رهاسازی در مرحله اول به ازای هر هکتار ۲ گرم زنبور تریکوگراما در قالب ۲۰۰ تریکوکارت ۰۱/۰ گرمی (رهاسازی نوبت اول با مشاهده اولین پروانه کرم قوزه در مزارع پنبه و با مشاهده اولین تخم آفت که معمولا مصادف با شروع مرحله غنچه در مزارع پنبه است).
* رهاسازی نوبت دوم ۵ تا ۷ روز بعداز نوبت اول به میزان ۳ گرم در هکتار در قالب ۳۰۰ تریکوکارت ۰۱/۰ گرمی
* رهاسازی نوبت سوم به فاصله ۵ روز بعداز رهاسازی نوبت دوم به میزان یک گرم در هکتار همراه با ۱۰۰۰ زنبور ماده براکون در هر هکتار
* رهاسازی نوبت چهارم به فاصله ۱۰ تا ۱۵ روز بعداز رهاسازی نوبت سوم به میزان ۲ گرم زنبور تریکوگراما در هر هکتار
* ده روز پس از رهاسازی نوبت پنجم از مزارع پنبه هفته‌ای دو بار آماربرداری میشود و با بررسی ۲۰۰ بوته در صورت وجود میانگین یک لارو سن ۳ در هر مترمربع، رهاسازی نوبت ششم با ۱۰۰۰ عدد زنبور براکون ماده تکرار میشود.
۳) کنترل شیمیایی
برای مبارزه شیمیایی با استفاده از اطلاعات پیش آگاهی سموم مجاز ذیل توصیه می‌گردد.
|
نام سم |
مقدار مصرف |
|
تیودیکارب (لاروین) |
۱-۷۵/۰ کیلوگرم در هکتار |
|
نیمازال (آزادیراکتین) |
۲ لیتر در هکتار |
تریپس پنبه
خسارت آفت
این حشره در سطح پشتی برگ‌های کوتیلودونی، برگ‌های جوان و جوانه‌های انتهایی از شیره گیاهی تغذیه کرده و باعث ایجاد تغییر شکل و پیچیدگی برگ ها شده و نقاط نقره ای رنگی نمایان میشود که در صورت خسارت سنگین برگ ها پاره شده و حاشیه آنها بطرف بالا پیچ میخورد. علائم خسارت آفت در صورت بالا بودن جمعیت حشره به صورت کوتولگی، مرگ جوانه انتهایی، تاخیر در میوه دهی و کوتاه ماندن ساقه ها بروز پیدا می کند. زمستان گذرانی به صورت حشره کامل درخاک است، به همین دلیل به محض جوانه زدن بذر امکان حمله به آن وجود دارد.
مدیریت آفت
یکی از راه‌های پیشگیری برای تریپس، ضدعفونی بذر با سموم حشره کش قبل از کاشت میباشد. از سم لاروین و کنفیدور میتوان برای ضدعفونی بذور استفاده کرد.
* استفاده از کود بیولوژیک لارما جهت افزایش مقاومت گیاه
* شخم عمیق زمستانه، یخ آب و حذف علف‌های هرز نیز برای کنترل تریپس خیلی مؤثر است.
* کشت پنبه به صورت نشائی یکی از راه‌های پیشگیری از بسیاری از آفات و بیماری‌ها از جمله تریپس میباشد.
* جهت مبارزه شیمیایی میتوانید از سمومی مثل متاسیستوکس، دیمتوات، فوزالن و مالاتیون زیر نظر کارشناس استفاده کنید.
مگس سفید یا عسلک
این آفت با نام علمی Bemisia tabaci در برخی مناطق پنبه کاری خصوصا در استان فارس و کرمان از مهمترین آفات پنبه محسوب میشود. سفید بالک‌ها بیشتر در سطح زیرین برگ یافت میشوند و ظاهر گیاه را براق و چسبنده می‌کنند. عسلک پنبه زمستان را روی علف‌های هرز سپری میکند.
خسارت آفت
پوره‌ها و حشره کامل مگس سفید از شیره گیاهی تغذیه کرده و باعث رنگ پریدگی، پیچیدگی و خشک شدن برگ‌ها میشوند. سفیدبالک‌ها بر روی برگ عسلک ترشح می‌کنند و باعث چسبندگی الیاف میشوند. چسبندگی الیاف به میزان زیادی از ارزش محصول می‌کاهد.
مدیریت آفت
کاشت ارقام مقاوم * کاشت زود هنگام * وجین علف‌های هرز * برداشت به موقع محصول* از بین بردن بقایای بوته‌های پنبه بلافاصله بعد از برداشت * جهت مبارزه شیمیایی میتوان از اکتلیک، ادمیرال، استینگر و اپالود استفاده کرد.
جمع بندی
کشت بیش از یک محصول زراعی در سال (چندکشتی) یکی از راهکارهای افزایش تولید و بهره‌وری بهتر از منابع محیطی و زمان به شمار می‌رود، در همین راستا کود بیولوژیک لارما، تولید شده توسط شرکت دانش بنیان دانا زیست لوتوس علاوه بر افزایش مقاومت گیاه در برابر آفات و بیماری‌های ذکرشده، افزایش رشد رویشی و زایشی گیاه، افزایش تعداد گل و غوزه، موجب کوتاه شدن دوره رشدی پنبه نیز میشود و عملا کشاورزان می‌توانند هر دو محصول پنبه و گندم را در یک سال زراعی داشته باشند.
بدون دیدگاه